Een karnrol was een onderdeel van een karnmachine die werd gebruikt om room tot boter te karnen.
De karnrol die hier wordt getoond is slechts de helft van wat eens een karnmachine was. Deze machine, waarschijnlijk gebruikt bij Zuivelfabriek De Graafstroom, zorgde ervoor dat room werd gekarnd tot boter.
De karnrol die je hier ziet was verzadigd met melkvet, wat heeft bijgedragen aan de goede staat waarin hij bewaard is gebleven.
Deze karnmachines werden tot in de jaren vijftig of begin jaren zestig gebruikt.
Karnen is het proces waarbij verzuurde room in beweging wordt gebracht waardoor de vetmembraantjes in de room breken. De vetdeeltjes klonteren samen en scheiden zich af van de karnemelk. Uit het vet wordt boter bereid.
Persoonlijke anekdote van medewerker Peter den Hartog:
'Achter op het fabrieksterrein van Zuivelfabriek De Graafstroom stonden twee palen in de grond vóór de vroegere “polijstsloot” (onderdeel van de vroegere afvalwater vóórzuivering). Deze twee palen waren onderdeel van een vroeger hekwerk en stonden ongeveer een meter van elkaar. Tussen de palen hing een hekje dat open en dicht kon. Dit vormde een doorgang van binnen naar buiten (en vice versa) aan de zuidzijde van het fabrieksterrein.
Dit illustreert dat duurzaamheid vroeger vanzelfsprekend was; men gooide niet zomaar iets weg. Deze paal komt namelijk uit een karnmachine die waarschijnlijk ook hier bij De Graafstroom werd gebruikt om room te karnen en te kneden tot boter, mogelijk tot ergens in de jaren vijftig of begin jaren zestig.
De twee tandraderen van de machine draaiden waarschijnlijk in tegengestelde richting, dus “in elkaar”. Toen de boterproductie met deze machine werd gestopt (jaartal onbekend), kregen de onderdelen van de machine, voor zover mogelijk, een andere bestemming. Wel bekend is dat de boterproductie daarna nog doorging met een andere of nieuwe machine.
Omdat deze houten objecten, voorzien van enkele RVS-onderdelen en verzadigd waren met melkvet, hebben ze waarschijnlijk zo goed de tand des tijds doorstaan.
Peter den Hartog
Zuivelfabriek De Graafstroom